Chóng mặt là gì?
Chóng mặt không phải là bệnh mà là triệu chứng của nhiều bệnh khác nhau. Chóng mặt thường được mô tả là cảm giác choáng váng, mọi vật xung quanh quay vòng, hoặc chính bản thân người bệnh quay vòng, đồng thời kèm theo cảm giác mất cân bằng.
Chóng mặt có thể được điều trị hiệu quả tùy thuộc vào nguyên nhân, nhưng vấn đề là triệu chứng này có thể tái phát. Trong hầu hết các trường hợp, chóng mặt không mang tính nghiêm trọng và thường sẽ hết nếu căn nguyên được chữa khỏi. Tuy nhiên, nếu chóng mặt ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày của bạn, bạn có thể uống một số loại thuốc để làm giảm chóng mặt.
Bạn cần lưu ý rằng chóng mặt không phải bệnh, mà có thể là triệu chứng của một số bệnh nào đó bạn đang mắc phải.
Những dấu hiệu và triệu chứng của chóng mặt là gì?
Chóng mặt thường là triệu chứng của một căn bệnh nào đó. Các triệu chứng thường đi kèm là:
Đầu óc quay cuồng hoặc cảm thấy mệt mỏi;
Đứng không vững hay cảm giác mất thăng bằng;
Cảm giác bồng bềnh;
Đau đầu chóng mặt;
Chóng mặt buồn nôn.
Những dấu hiệu này sẽ làm người bệnh cảm giác buồn nôn, nôn mửa, đổ mồ hôi nhiều, đôi khi mắt chuyển động bất thường, ù tai và giảm cảm giác. Chóng mặt thường không kéo dài lâu mà sẽ biến mất trong vài phút, giờ hoặc cả ngày.
Bạn có thể gặp các triệu chứng và dấu hiệu khác không được đề cập. Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc nào về các dấu hiệu bệnh, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ.
Khi nào bạn cần gặp bác sĩ?
Bạn nên đi khám nếu có bất kỳ dấu hiệu nào sau đây:
Đau đầu đột ngột hoặc đau đầu rất nặng;
Nôn liên tục;
Ngất xỉu;
Đau ngực hoặc nhịp tim bất thường;
Tê hoặc yếu tay chân;
Khó thở;
Sốt cao;
Cứng cổ;
Bị thương ở đầu;
Động kinh.
Nguyên nhân nào gây ra chóng mặt?
Nguyên nhân gây ra chóng mặt phụ thuộc vào loại chóng mặt. Nhìn chung, có hai loại chóng mặt được nhóm lại theo nguyên nhân. Mỗi loại cũng có những nguyên nhân riêng.
1. Chóng mặt ngoại biên
Đây là loại chóng mặt thường gặp nhất. Nguyên nhân gây chóng mặt ngoại biên là do sự xáo trộn trong tai trong nhằm điều chỉnh cân bằng của cơ thể.
Khi bạn di chuyển đầu, bên trong tai sẽ cho bạn biết vị trí đầu và sau đó gửi tín hiệu đến não để duy trì sự cân bằng. Tuy nhiên, nếu có vấn đề ở bên trong tai, bạn sẽ cảm thấy đau và chóng mặt. Điều này có thể xảy ra do viêm ở tai trong hoặc do nhiễm virus.
Ngoài ra, loại chóng mặt này là do một số nguyên nhân khác gây ra như:
Chóng mặt lành tính do tư thế
Chóng mặt lành tính do tư thế là nguyên nhân phổ biến nhất gây chóng mặt. Đây là một tình trạng trong đó tiền đình tai trong bị suy giảm do sự thay đổi đột ngột về vị trí đầu và chuyển động. Ví dụ:
Thay đổi từ tư thế thẳng đầu sang cúi đầu
Thức dậy đột ngột từ giấc ngủ
Ngước đầu lên cao
Chóng mặt lành tính do tư thế cũng dễ xảy ra hơn đối với những người đã phẫu thuật tai, có tiền sử chấn thương ở đầu, nhiễm trùng tai và trong thời gian chữa và dưỡng bệnh.
Tình trạng này thường xảy ra trong một thời gian ngắn và ở những người trên 50 tuổi. Tuy nhiên, người trẻ cũng có thể mắc tình trạng này.
Từng bị chấn thương đầu
Nguyên nhân gây chóng mặt ngoại biên là do ảnh hưởng của bệnh sử. Những người đã bị thương ở đầu có thể bị rối loạn tai rồi gây chóng mặt.
Viêm và sưng tai trong
Viêm và sưng tai trong là một chứng viêm và nhiễm trùng xảy ra ở tai trong, đặc biệt là ở các kênh phức tạp và quanh co. Tai trong này đóng một vai trò quan trọng trong việc kiểm soát thính giác và cân bằng cơ thể. Nhiễm trùng tai bên trong thường do virus và vi khuẩn gây ra, ví dụ ở người bị cúm hoặc cảm lạnh.
Nếu bạn trải qua căn bệnh này do viêm nha khoa, thì các triệu chứng khác cũng sẽ xuất hiện như buồn nôn, nôn mửa, mất khả năng nghe, đau ở tai và sốt.
Viêm dây thần kinh tiền đình
Viêm thần kinh tiền đình là một chứng viêm xảy ra ở một phần dây thần kinh tai liên kết trực tiếp với não. Viêm này là do nhiễm virus, thường xuất hiện đột ngột mà không kèm theo triệu chứng hoặc dấu hiệu khác, thậm chí không có vấn đề về khả năng nghe.
Tình trạng này có thể xảy ra trong vài giờ trong ngày. Triệu chứng của nó là mất cân bằng, đau đầu kliyengan, buồn nôn.
Bệnh Ménière
Bệnh Ménière là một căn bệnh hiếm gặp xảy ra ở tai trong. Mặc dù bệnh Ménière rất hiếm, nhưng tình trạng này có thể là nguyên nhân gây chóng mặt nghiêm trọng. Ngay cả trong một số trường hợp, các triệu chứng bao gồm có chuông trong và nghe kém trong một khoảng thời gian.
Nếu bạn bị bệnh Ménière, các triệu chứng sẽ có xuất hiện trong vài giờ hoặc thậm chí vài ngày. Bệnh cũng kèm theo triệu chứng buồn nôn và nôn trầm trọng. Mặc dù khá nguy hiểm, nhưng các chuyên gia vẫn chưa xác định nguyên nhân gây ra bệnh của Ménière.
2. Chóng mặt trung ương
Trái ngược với chóng mặt ngoại biên gây ra bởi rối loạn tai và các cơ quan cân bằng, chóng mặt trung ương là kết quả từ các vấn đề về não. Phần não bị ảnh hưởng nhất là tiểu cầu hay tiểu não.
Dưới đây là một số tình trạng gây ra chóng mặt trung tâm:
Đau đầu migraine. Bạn bị đau đầu không thể chịu nổi kèm theo đau nhói. Tình trạng này thường xuất hiện ở những người trẻ tuổi. Tránh các nguyên nhân và điều trị chứng đau nửa đầu thường có thể làm giảm bớt tình trạng chóng mặt này.
Đa xơ cứng, một rối loạn hệ thần kinh xảy ra trong hệ thống thần kinh trung ương – não và tủy sống – gây ra bởi lỗi trong hệ thống miễn dịch của con người.
U dây thần kinh thính giác là một khối u lành tính phát triển trên các dây thần kinh tiền đình, hệ thống dây thần kinh kết nối tai đến não. Cho đến nay, u dây thần kinh thính giác là do rối loạn di truyền.
Các khối u não tấn công tiểu não, dẫn đến sự phối hợp không phù hợp với chuyển động của cơ thể.
Đột quỵ là sự tắc nghẽn các mạch máu xảy ra trong não.
Dùng một số loại thuốc có thể gây phản ứng phụ chóng mặt.
Những ai thường bị chóng mặt?
Chóng mặt rất phổ biến và có thể ảnh hưởng đến mọi lứa tuổi. Bạn có thể làm giảm nguy cơ chóng mặt bằng cách tránh các yếu tố nguy cơ, hãy thảo luận với bác sĩ nếu bạn có bất cứ thắc mắc nào.
Những yếu tố nào làm tăng nguy cơ bị chóng mặt?
Có nhiều yếu tố làm tăng nguy cơ chóng mặt, chẳng hạn như tuổi tác, chóng mặt thường xảy ra ở người lớn nhiều hơn ở trẻ em hoặc bạn đã từng bị chóng mặt trước đây.
Những kỹ thuật y tế nào dùng để chẩn đoán chóng mặt?
Những thông tin được cung cấp không thể thay thế cho lời khuyên của các chuyên viên y tế. Hãy luôn tham khảo ý kiến bác sĩ
Việc cần thiết nhất là phải chẩn đoán được bệnh căn nguyên gây ra chóng mặt do có rất nhiều bệnh có thể dẫn đến chóng mặt. Ban đầu, bác sĩ sẽ hỏi bất cứ thông tin liên quan đến nhức đầu như bạn bị chóng mặt khi nào, tần xuất xuất hiện và yếu tố gây chóng mặt. Sau đây là một số phương pháp chẩn đoán.
Khám lâm sàng;
MRI hoặc CT scan trong trường hợp nghi ngờ đột quỵ;
Khám khả năng giữ thăng bằng khi đi lại;
Khám hệ thần kinh trung ương;
Xét nghiệm kiểm tra thính lực và khả năng thăng bằng, bao gồm:
Kiểm tra cử động của mắt;
Kiểm tra cử động của đầu;
Thay đổi tư thế;
Kiểm tra xoay ghế.
Những phương pháp nào dùng để điều trị chóng mặt?
Các cơn chóng mặt thường có thể tự hết mà không cần điều trị. Nếu cần thiết, điều trị sẽ dựa trên nguyên nhân gây ra chóng mặt và các triệu chứng. Điều trị có thể bao gồm:
Thuốc men:
Các loại thuốc giảm chóng mặt như thuốc kháng histamine thuốc kháng cholinergic, các miếng dán chứa scopolamine;
Thuốc chống buồn nôn;
Thuốc chống lo âu như diazepam (Valium), alprazolam (Xanax);
Thuốc ngừa cơn đau nửa đầu.
Phẫu thuật hoặc các thủ thuật khác:
Tiêm gentamicin (kháng sinh) vào bộ phận tai trong để vô hiệu hóa chức năng thăng bằng, nhằm giảm bớt chóng mặt;
Loại bỏ vùng nhận cảm ở tai trong (vùng chịu trách nhiệm cảm nhận thăng bằng).
Những thói quen sinh hoạt nào giúp bạn hạn chế diễn tiến của chóng mặt?
Bạn sẽ có thể kiểm soát chóng mặt nếu áp dụng các biện pháp sau:
Bạn có thể sẽ bị mất khả năng thăng bằng, vì vậy hãy cẩn thận khi đi lại;
Tránh thay đổi tư thế quá đột ngột, nếu triệu chứng quá nặng bạn có thể chống gậy để hỗ trợ;
Tránh đặt những đồ vật dễ gây vấp ngã trong nhà;
Khi cảm thấy chóng mặt, bạn hãy ngồi xuống hoặc nằm xuống ngay lập tức;
Tránh lái xe hoặc vận hành máy móc nếu bạn thường xuyên bị chóng mặt;
Tránh uống cà phê, rượu, tránh ăn nhiều muối và tránh hút thuốc lá;
Uống đủ nước, thực hiện chế độ ăn uống lành mạnh, ngủ đủ giấc và tránh để bị stress;
Tìm hiểu về các tác dụng phụ của loại thuốc bạn đang uống;
Nghỉ ngơi ở nơi thoáng mát và uống đủ nước, nếu có thể bạn nên uống loại nước cung cấp chất điện giải.
Chóng mặt với nguyên nhân cụ thể sẽ có thể được điều trị khỏi hoàn toàn. Tuy nhiên, nếu như nguyên nhân gây ra chóng mặt là do rối loạn tiền đình (chóng mặt kịch phát lành tính) thì bạn có thể bị tái diễn bệnh. Một số biện pháp hỗ trợ điều trị chóng mặt do nguyên nhân này như các bài tập thích nghi tiền đình, thuốc hỗ trợ phục hồi tiền đình. Khi cơn chóng mặt xảy ra, bạn nên nằm nghỉ ở tư thế thoải mái nhất, tránh đi lại vì có thể dẫn đến té ngã. Khi bệnh tái phát, cơn chóng mặt có thể tự hết sau vài ngày. Thuốc có thể làm bệnh cải thiện nhanh hơn. Các phương pháp như sống lành mạnh, tập thể thao và hạn chế căng thẳng có thể phần nào giúp giảm tần suất tái phát bệnh.
